bVision

Heel even had ik de neiging om een andere foto van Han Vogel hier te plaatsen, maar ik kon deze neiging gelukkig nog onderdrukken. Dit huisje is echt een juweeltje en is te vinden naast het pand aan de heuvellaan 2 in Bussum. Je moet wel goed zoeken om het te vinden want het staat zo’n dertig meter van de weg af in een bosje. Dit transformatorhuisje werd in ca. 1925 gebouwd in opdracht van het provinciaal elektriciteitsbedrijf Noord-Holland (PEN), en ontworpen door de gemeentearchitect Hueting in expressionistische stijl. Vreemd hier is het met riet gedekte dak, op een toch wel gevaarlijke omgeving. Ik vind het schitterend en uniek exemplaar wat in die tijd gebouwd werd. Het volledige verhaal is te vinden op de website van de gemeente Bussum.
Han Vogel:
http://www.hanvogel.nl/
http://fotohanvogel.blogspot.nl/

Beschrijving
(afkomstig van gemeente Bussum)
Het transformatorhuisje ligt op een smal rechthoekig kavel, ongeveer 30 meter van de Heuvellaan verwijderd en is te bereiken via een recht pad waarlangs diverse soorten bomen staan.
Dit transformatorhuisje werd ca. 1925 in opdracht van het provinciaal elektriciteitsbedrijf Noord-Holland, ontworpen door de gemeentearchitect Hueting in expressionistische stijl.

Het bakstenen gebouwtje op een vierkante plattegrond(circa 3.80×3.80m) bestaat uit een bouwlaag onder een rond spitsdak(kegeldak) met riet gedekt en voorzien van een loden punt. De gevels uit lichtrode baksteen gemetseld in halfsteens verband lijken opgetild van de grond doordat een donker gekleurde plint van ca 30 cm, uit donkerrode baksteen, iets terugligt ten opzichte van de gevels. De voegen (platvoegen), zowel de lintvoegen als de stootvoegen, zijn ruim 2cm dik en liggen zeker een halve centimeter terug dit geeft een krachtig, vooral horizontaal, lijnenspel. De hoeken worden geaccentueerd door een trapsgewijze verspringing in het metselwerk. Boven zijn de gevels beëindigd door een steensrollaag en beneden, boven de plint door een halfsteens rollaag. In een van de gevels, de oost gevel, is een deur( uit het midden) geplaatst. De verticale koppenbanden iets naar voren met daartussen een sierband van metselwerk. De deur asymmetrisch, is eenvoudig uitgevoerd, met een verticale lijn( halfronde lat) en een horizontale lijn ( een groef) het kegelvormige rietendak rust niet direct op de vierkante onderbouw doordat de kap ca 40 cm opgetild is door vier kwartronde bakstenen muurdammen (donker rood) op de hoekpunten. Tussen deze steunpunten is de cirkel gesloten door een aantal roosters met een soort van schijf ertussen als horizontale band. De hoekpunten van de onderbouwsteken nog net uit buiten het kegeldak en zijn ter plaatse afgedekt met een lood waarin een waterafvoer zit het huisje staat op een rechthoekig bakstenen platform.

De roosters, de schijf , het kozijn en de deur zijn standgroen geverfd.

Redengevende omschrijving
Het pand is architectuurhistorisch van betekenis:
· als goed en gaaf voorbeeld van een utiliteitsgebouw uit circa 1925, ontworpen door de gemeente architect Hueting in expressionistische stijl.
· Vanwege zijn goede hoofdvorm, detaillering en materiaalgebruik.
· Vanwege de zeldzaamheid in Noord-Holland van dit type PEN-huisjes.
Sociaal-historisch is dit gebouwtje van belang als zeldzaam en gaaf voorbeeld van utiliteitsbouw (PEN-huisje).

Ook in Noord-Holland wilde iedereen natuur de beschikking hebben over elektriciteit. De eerste electriciteitsmaatschappij aldaar, De ENEM, begon rond 1900 met de bouw van een Electriciteitscentrale genaamd Kennermerland. Het ging in ieder geval niet goed met de ENEM, en in 1904 werd de centrale overgedragen aan de KEM, de Kennemer Electriciteit-Maatschappij. In de centrale stonden twee Laval turbines die zo’n 110 kW aan stroom leverde.

De KEM besloot een nieuwe centrale te bouwen met meer vermogen en de opdracht daarvoor werd gegeven aan beginnend architect Han van Lochem. Die met dit soort gebouwen voor de KEM en later de PEN veel bekendheid kreeg. In 1913 werd de centrale opgeleverd en het was een schitterend gebouw. De Centrale in IJmuiden leverde tot 1931 stroom en werd daarna vervagen door rendabelere Centrales (Velsen Noord). In 1917 ging de KEM ter ziele. De provincie was bang dat de diverse particuliere initiatieven allen in rendabele gebieden zoals grote steden zouden leveren. En het was toch echt de bedoeling dat heel Noord Holland onder een vlag zou gaan opereren, en dat werd dus de PEN. De bijgaande foto’s en het idee voor het artikel leg ik bij Han Vogel, die mij de hier gebruikte foto’s aanleverde. Het gebouw staat er nog steeds en is momenteel in gebruik bij het witte theater. Maar het heeft in de loop der jaren verschillende functies gehad. Het staat aan de kanaaldijk in IJmuiden.

Hallo Sjoerd,
ik geef je hierbij mijn foto, genomen op 21 sep 2009. Als ik van het bestaan van jouw site had geweten had ik meer foto’s genomen. Helaas zie je op mijn foto vrijwel hetzelfde als op Google maps. Op Google zie je hem ten zuiden van Akersloot, aan de zuidkant van de Sluisweg, 50 m ten westen van de Geesterweg. Op Google Satelliet valt z’n schaduw over de Sluisweg heen. Ik vind het wel een hele bijzondere, heb er niets voor niets indertijd een foto van genomen. Als ik op mijn wandeltochten weer iets moois tegenkom zal ik aan je site denken! Veel succes ermee.
groetjes,
Landloper

Dat was voor mij het startschot naar een zoektocht om wat meer van dit ene huisje te weten te komen. Het is een PEN Huisje, dat staat er duidelijk genoeg op. Het blijkt een huisje te zijn dat onderdeel uitmaakt van drie gelijkvormige huisjes. getekend weer door Han van Loghem. Ik kwam op internet de volgende tekst tegen:

Op 27 april 1917 komt de directeur van de PEN tezamen met zijn hoofdingenieur voor een gesprek op het gemeentehuis. Ze worden ontvangen door burgemeester Hennes, wethouder Groot en enkele raadsleden. Ze hebben tekeningen en een uitgewerkte begroting mee voor de aanleg van een Akersloots elektriciteitsnetwerk inclusief straatverlichting.

Het elektriciteitsnetwerk zal door de PEN worden aangelegd en daarna worden overgedragen aan de gemeente. Hiervoor wordt een eigen Gemeentelijk Elektriciteitsbedrijf opgericht. Voor het netwerk zijn drie transformatorhuisjes nodig.. Deze trafohuisjes worden gebouwd aan de Sluisweg, Kerkdijk ( nu Dorpsstraat ter hoogte van garage Akersloot) en de Boekelerweg (tegen over de huidige jachthaven Laamens). Tussen deze trafohuisjes wordt de 10.000 Kv hoogspanningsleiding aangelegd. Deze leiding volgt ongeveer het tracé waar nu Geesterweg loopt. Het hoogspanningsnet en de drie trafohuisjes blijven wel in eigendom van de PEN. In de straten worden de 250 palen geplaatst waaraan de stroomdraden en verlichting worden opgehangen. In totaal bedragen de aanlegkosten F 17600,-. Vanwege de eerste wereldoorlog is er een schaarste aan koper en wordt er ijzerdraad gebruikt voor het stroomtransport. Ongeveer 9000 kg draad in verschillende dikten wordt er toegepast. Iedere woning krijgt een eigen meter. De aanleg van lichtpunten in de woning is voor rekening van de bewoners zelf. Op 24 november 1917 wordt het netwerk onder spanning gezet. Al om het al een grote vooruitgang voor de bewoners, want de petroleumlampen en kaarsen kunnen de kast in. In Akersloot is alleen het trafohuisje aan de Sluisweg nog aanwezig. Dit trafohuisje is niet meer als zodanig in gebruik en geniet nu een monumentale status.

verdere info:

Beschrijving Transformatorgebouw
Inleiding TRANSFORMATORGEBOUW gebouwd naar ontwerp van J.B. van Loghem uit 1919, in opdracht van het Provinciaal Electriciteitsbedrijf van Noord-Holland (P.E.N.). Het object is gesitueerd in het open landschap ten zuiden van de bebouwde kom van Akersloot, aan de zuidzijde van de Sluisweg waarvan het door een sloot wordt gescheiden. N.B. De vernieuwde brug die over de sloot toegang geeft tot het trafohuisje is voor de bescherming van ondergeschikt belang. Omschrijving Op rechthoekig grondplan gebouwd, twee bouwlagen hoog transformatorgebouw afgesloten door een zadeldak belegd met rode Hollandse pannen. De noklijn van het zadeldak staat haaks op de weg en bevindt zich tussen twee puntgevels met schouderstukken. De puntgevels vormen respectievelijk de voorzijde (N) en de achterzijde (Z) van het transformatorstation. Het muurwerk is opgetrokken in baksteen en volledig voorzien van een ruwe grinthoudende pleisterlaag boven een gladde, gecementeerde plint. De voorzijde (N) heeft een centrale ingang bestaande uit een metalen deur, geflankeerd door een smal verticaal spaarveld en bekroond door een rechthoekig horizontaal spaarveld met geglazuurde tegels in groen, geel en blauw. Hierin zijn de in blauw uitgevoerde letters P.E.N. verwerkt. Het geheel bevindt zich in een licht risalerende, met gladde cementpleister afgewerkte omlijsting waarvan de driehoekige bovenzijde door een strook rode pannen wordt afgesloten. De top van de deuromlijsting heeft een kleine ruitvormige decoratie die eveneens in geglazuurde tegels is uitgevoerd. Ter hoogte van de verdieping bevindt zich een driedelig spaarveld dat, evenals de spaarvelden op de begane grond en het spaarveld in de verder blinde linker zijgevel (O) en rechterzijgevel (W), is gevuld met rode ongeglazuurde tegels. Vrijwel alle tegels hebben een formaat van circa 15 bij 15 centimeter. De achterzijde is geheel blind. Alle gevels, behalve de voorgevel, hebben hooggeplaatste bevestigingspunten met wit geglazuurde koppen voor de thans niet meer aanwezige bovengrondse hoogspanningskabels. Waardering Transformatorgebouw van algemeen belang uit cultuur- en architectuurhistorisch oogpunt als karakteristiek en gaaf bewaard voorbeeld van een met zorg vormgegeven utiliteitsgebouw uit de vroege twintigste eeuw ten behoeve van de electriciteitsvoorziening op het platteland van Noord-Holland. Het object heeft bijzondere typologische waarde als voorbeeld van een transformatorhuisje met twee bouwlagen en is tevens van belang als onderdeel binnen het oeuvre van architect J.B. van Loghem, die in de periode 1914-1920 een serie ontwerpen voor gebouwen van de P.E.N. verzorgde.

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Dit spannende trafohuisje in Enkhuizen is door Han Vogel op de foto gezet. Het staat aan de Vierbeentjes, aan de Zuider Boerenvaart. Dit huisje is gebouwd in 1918 naar een ontwerp van architect van Lochem. Van Lochem was in 1909 afgestudeerd in de bouwkunde en kreeg als snel veel opdrachten waaronder opdrachten voor de Kennemer Electriciteit Maatschappij (KEM) later opgegaan in het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland (PEN).

Hij ontwierp in de die jaren zo’n 80 trafohuisjes in Noord Holland die al snel PEN-Huisjes gingen heten. En niet zoals hier in Limburg vaak te zien is, naar een vast model, maar allemaal aangepast aan de omgeving waar ze kwamen te staan. Een deel van deze huisjes zijn gebaseerd onder de invloed van de stijl van Berlage. Maar het zou van Lochem niet zijn of hij paste overal een versiering toe van twee tegels, de Hond en de Haan. Welke betekenis die tegels hebben blijft vooralsnog een raadsel, maar zouden best ontwerpen kunnen zijn van zijn vrouw, de kunstenares Bertha Neumeier. Het vreemde aan dit huisje is dat ze waarschijnlijk verwisselt zijn. Op alle andere huisjes kijken ze elkaar aan, en hier staan ze met de ruggen tegen elkaar.