Woord vooraf: Alle foto’s en gebruikte teksten zijn afkomstig van de site van de Stichting Willem Smit Historie Nijmegen. Het doel van deze stichting is het als een cultureel en educatieve instelling behouden van het industrieel erfgoed van Willem Smit & Co’s Transformatorenfabriek. Een hele mond vol, maar als je een verzameling transformatorhuisjes hebt mag enige uitleg hierover ook niet ontbreken. De site van de stichting is daarvoor uitstekend geschikt. Er staat een schat aan informatie op met diverse verhalen, foto’s en ook nog oude films. Zoals het hoort heb ik netjes gevraagd om wat van hun beeldmateriaal te mogen gebruiken op mijn site.
De transformatorzuil, ook wel peperbus genoemd was een ontwerp van architect J.M. van der Mey (1878-1949) voor de Gemeente Electriciteitswerken van Amsterdam. De buitenkant van de zuil werd verhuurd voor reclamedoeleinden (aanplakbiljetten) en genereerde zo extra inkomsten voor het elektriciteitsbedrijf. Deze peperbussen werden voorzien van transformatoren uit de tranformatoren fabriek van Smit. De opbouw werd vaak verzorgt door Heemaf (Hengelosche Electrische En Mechanische Apparaten Fabriek).
De werking van zo’n transformatorzuil is op de tekening prima te volgen. In de zuil kon men iedere transformator kwijt die erin paste en zijn warmte voldoende kwijt kon. Er stonden destijds trafo’s in van 30-50 kVA met als voedingsspanning van 3 tot 10 kV. De laagspanningskant was 380 V (z.g. krachtstroom). Via verdelers werd er stoom aan de huizen en aan andere afnemers geleverd (380V of 220V). Op de onderstaande foto is te zien hoe een rij binnenwerken werd voorbereid bij de Heemaf in 1927. Bron: Historisch Centrum Overijssel.